کد مطلب:22104 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چگونه در دنيا كار كنيم كه دل بسته به آن نشويم؟

چند چيز بايد در برنامه شبانه روزي قرار گيرد و دقيقاً به آن عمل شود: 1- اجتناب از گناه و انجام واجبات: بايد توجه داشت گناه انسان را به دامن دنيا مي اندازد زيرا نوع گناهان با مشتهيات نفساني و بعد حيواني انسان سازگار است و هر قدر انسان به گناهان نزديك شود در باتلاق دنيا فرو مي رود و دنيا در نفسش شيرين تر مي آيد چون كرمي كه در لجن مي لولد و از اين لوليدن لذت هم مي برد و هر قدر دامن خود را ازغبار تيره گناه بتكاند از بعد حيواني و لذت دنيوي فاصله مي گيرد و دل را از شيريني دنيا كه ناشي از گناه است مي رويد از طرفي انجام واجبات بعد انساني و ملكوتي را جلا مي دهد زيرا تمامي واجبات با شرايطش انبساط و گشايش روحاني و توجه معنوي مي باشد و اگر دل با واجبات انس گرفت و لذت عبادات راچشيد از آن طرف لذت دنيا و دلبستگي به آن رخت برمي بندد هر چه اجتناب از گناه و انجام واجبات بيشتر و دقيق تر باشد اثرش بيشتر است. 2- پرهيز از دوستان ناباب: بر كسي پوشيده نيست كه اثر دوست و همنشين بسيار شگرف و عميق است مخصوصاً دوستان (و دقيق تر دشمناني) كه انسان را به گناه بكشانند حضرت علي(ع) مي فرمايند: {Hصاحب السوء قطعة من النارH}{M؛ همراه (و رفيق) بد پاره اي از آتش است M}، {V(سرالاسراء، استاد علي سعادت پورر، ج 2، ص 350، روايت 6)V}. نه تنها بايد از دوستان معصيت كار و معصيت خوان پرهيز كرد، بلكه حضرت بالاتر از اين را مي فرمايند: {Hينبغي لمن اراد صلاح نفسه و احراز دينه، ان يجتنب مخالطه انباء الدنياH}{M؛ سزاوار است براي كسي كه مي خواهد نفس خود را اصلاح كند و دين خود را نگه دارد كه از مخلوط شدن با فرزندان (و اهل) دنيا بپرهيزدM}، {V(همان، روايت 9)V}. از مهمترين اسباب اصلاح نفس جدايي دل از دنيا و غيرخداست واز مهمترين اسباب جدايي دل از دنيا و غيرخدا، جدايي و پرهيز از اهل دنيا و دنيامداران و مخلوط نشدن با آنان مي باشد تا چه رسد به اين كه اين اهل دنيا دوست هميشگي و همراه انسان باشد و تا چه رسد به اين دوست هميشگي هم خود اهل معصيت باشد و هم ديگري را به معصيت دعوت كند. 3- باور كردن فناء دنيا: باور دل از اعتقاد ذهن خيلي بالاتر است. بسياري اعتقاد حتي جزمي دارند كه مرده ترس ندارد ولي باز هم از مرده مي ترسند اين نيست جز اين كه اين اعتقاد باور دل نشده است اما شخص غسال و مرده شوي علاوه بر اعتقاد، دلش هم باور كرده كه مرده ترسي ندارد. ازاين رو ممكن است حتي شب تا صبح كنار چندين مرده راحت بخوابد. بسياري از ما اعتقاد به فناء دنيا داريم و معتقديم كه يك روزي از دنيا خواهيم رفت. در قرآن خوانده ايم: {A{/Bكُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ {w1-4w}{I55:26I}/}A}{M؛ همه كساني كه روي زمين هستند فاني مي شوندM}، {V(الرحمان، آيه 26)V} و نيز اعتقاد داريم: {A{/Bما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اَللَّهِ باقٍ {w1-8w}{I16:96I}/}A}{M؛ آنچه پيش شماست از بين مي رود و آنچه پيش خداست باقي مي باشدM}، {V(النحل، آيه 96)V}. آنچه پيش شماست از بين مي رود و آنچه پيش خداست باقي مي باشد. اما هيچ كدام از اعتقادات را باور دل نكرده ايم ازاين رو دل به دنيا بسته ايم، بنابراين بايد فناء دنيا را باور دل كنيم تا دل به دنيا بسته نشود و براي كسب اين باور بايد چند چيز را دقيقاً و در درازمدت عمل كرد: الف) روزي نيم ساعت در مكاني خلوت به مرگ فكر كنيد. كيفيت آن فرق مي كند ولي به هر گونه كه انسان بتواند حقيقت مرگ، قبر و بي اعتباري دنيا را براي خود بيشتر جا بيندازد و با جان درآميزد، بهتر مي باشد. مثلاً مي تواند خاطرات تلخ و شيرين را چون فيلم از ذهن بگذراند با اين توجه كه همه اينها چه زود گذشت مخصوصاً خاطرات كساني كه با انسان مأنوس بوده اند و الان از اين سراي فاني كوچ كرده اند و اين هر چه بيشتر و دقيق تر و عميق تر باشد دل را بيشتر از اين دنياي فاني جدا مي سازد. ابوعبيده مي گويد به امام محمد باقر(ع) عرض كردم: {Hحدثني ما انتفع به فقال: يا ابا عبيدة اكثر ذكر الموت فانه لم يكثر ذكره انسان الا زهد في الدنياH}{M؛ سخني به من بفرما تا به سب آن بهره مند گردم. حضرت فرمود: اي ابوعبيده زيادت بخش ياد مرگ را (و هميشه مرگ در يادت باشد) زيرا حقيقتاً هيچ انساني ياد مرگ را فزوني نبخشيد مگر اين كه در دنيا زاهد گشت (و دلش به دنيا بي رغبت شد)M}، {V(المحجةالبيضاء، ملا محسن فيض كاشاني، ج 8، ص 241)V}. ب ) يك سلسله كتب اخلاقي حداقل هر روزي نيم ساعت مطالعه شود تا در اثر مطالعه مداوم و هر روزه اين گونه كتب باور انسان شود كه آنچه اهم است و بايد همّ و غمّ را صرف آن كرد معنويت، سجاياي اخلاقي، ملكات بلند نفساني و پرواز از دنيا و تعلقات آن مي باشد. شرح احوال بزرگان و فرزانگان هم مفيد و از همين باب است مثل اين كتب سفارش مي شود: 1- آيت بصيرت (بيان حالاتي است از آيت الله بهاءالديني) 2- نردبان آسمان، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي 3- سلوك معنوي، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي 4- معاد، شهيد دستغيب 4- باور كردن نياز به توشه آخرت: اگر كسي باور كند كه سخت محتاج به زاد و توشه آخرت است و دنياخواه و دنيامداري انسان را دست تهي رها مي سازد رغبتش به دنيا كم مي شود و كم كم دل هم از دنيا جدا مي گردد {Hايها الناس انما الدنيا دار مجاز والاخرة دار قرار، فخذوا من ممركم لمقركم، ولا تهتكوا استاركم عند من يعلم اسراركم، واخرجوا من الدنيا قلوبكم من قبل ان تخرج ابدانكم، ففيها اختبرتم، و لغيرها خلقتم. ان المرء اذا هلك قال الناس: ما ترك؟ و قالت الملائكة: ما قدّم؟ للَّه آباؤكم فقدموا بعضاً يكن لكم قرضاً، ولا تخلفوا كلاً فيكون فرضاً عليكم H}{M؛ اي مردم دنيا دار عبور و آخرت خانه قرار (و مقر شماست) از عبورگاه براي قرارگاه (توشه) برگيريد پرده هاي (آبرويتان را با اعمال زشتتان) نزد (خداوندي كه) از اسرار شما آگاه است نريزيد، قبل از اين كه بدن هايتان از دنيا خارج شود قلب هايتان را (از توجه و حب آن) خارج سازيد در دنيا (فقط) ازمايش مي شويد (ولي) براي غيردنيا آفريده شده ايد. هرگاه انسان وفات يابد مردم مي گويند: (چه ميراثي را) و چه چيزي را به جا گذاشته؟ در حالي كه ملائكه مي گويند چه چيز (و چه عملي و هديه اي) را پيش فرستاده. پس پاره اي از آنچه مال شماست پيش فرستيد تا قرض (سودبخشي) برايتان باشد و همه آنچه داريد باقي نگذاريد تا فرضي كه بر ضرر شماست باشدM}، {V(نهج البلاغه، خطبه 203)V}.